Nadpobudliwe czy tylko rozbrykane?

10 października 2012

Wychowanie dziecka to długi i skomplikowany proces, na który wpływa wiele czynników. Kryteria dobrego i złego zachowania zmieniają się wraz z rozwojem dziecka. Wraz z wiekiem wzrasta bowiem jego zdolność do kierowania własnym zachowaniem. Dlatego odpowiadając na pytanie, czy dziecko jest nadpobudliwe czy tylko rozbrykane, należy wziąć pod uwagę jego wiek, etap rozwoju i temperament.

Co to jest nadpobudliwość?

Nadpobudliwość, inaczej nadmierna pobudliwość, oznacza tendencje do nadmiernego reagowania oraz trudności w kontrolowaniu swoich reakcji. Nadpobudliwość prowadzi zatem do nieprzemyślanych zachowań i reakcji oraz w efekcie kłopotliwych i problemowych sytuacji.

Nadpobudliwość jest cechą każdego człowieka, a zwłaszcza dziecka. Ujawnia się ona w rozmaitych życiowych sytuacjach i nasila się pod wpływem stresu, zmianie nauczyciela, przy problemach rodzinnych.

Jak rozpoznać dziecko nadpobudliwe?

O dziecko nadmiernie energicznym mówimy „żywe srebro”, „wulkan energii”, czy „dziecko nadpobudliwe”, „dziecko z ADHD”. Nadpobudliwość u dzieci przejawia się w rozmaity sposób i występuje w różnym stopniu nasilenia. Problem ten występuje znacznie częściej u chłopców niż u dziewczynek i dotyczy około 12% dzieci.

Nadpobudliwość może cechować dziecko w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym, a także dorastających. Najczęściej problem ten dotyczy dzieci w wieku wczesnoszkolnym, które z chwilą rozpoczęcia nauki, zmieniają swój dotychczasowy tryb życia, zmagają się z nowymi wymaganiami i zadaniami, do których nie zawsze potrafią się przystosować.

Dzieci nadpobudliwe sprawiają otoczeniu najwięcej problemów wychowawczych i postrzegane są jako „trudne”. Problemy te powstają na skutek gwałtownych, często niepohamowanych reakcji emocjonalnych (płacz, krzyk, złość), ruchowych (bójki, szarpaniny, niszczenie przedmiotów, pośpiech) oraz poznawczych (brak koncentracji, chaos myślowy).

Niepokojące objawy nadpobudliwości

Do zachowań świadczących o nadpobudliwości zaliczamy zespół objawów, które pojawiają się w jednej, dwóch, lub we wszystkich sferach funkcjonowania dziecka.

Wyróżniamy trzy następujące sfery nadpobudliwości:

1. ruchową,
2. poznawczą,
3. emocjonalną.

Dzieci, które określamy mianem „nadpobudliwych”, są więc niespokojne, niecierpliwe (trudności w zasypianiu, oraz przy czekaniu na swoją kolej), nadmiernie ruchliwe (biegają, wspinają się, kręcą się w kółko), gadatliwe, czasem „roztrzepane” (gubią przedmioty, mają trudności w koncentracji). Charakteryzują się zmiennością nastroju (płaczliwe, lękliwe, obrażalskie, kłótliwe).

Z nadpobudliwością u dziecka mamy więc do czynienia, gdy w jego zachowaniu dochodzi do przewagi procesów pobudzania nad procesem hamowania.

Aby postawiać jednak diagnozę nadpobudliwości (ADHD), u dziecka niepokojące objawy i zachowania muszą pojawiać się (o różnym stopniu nasilenia) niezależnie od okoliczności, miejsca i utrzymywać się minimum sześć miesięcy.

Jak pomóc dziecku…

Bez względu na przyczynę zaburzeń i zachowań nadpobudliwych, konieczne jest podjęcie przez dorosłych z najbliższego otoczenia dziecka natychmiastowych działań.

Przede wszystkim należy dzieciom zapewnić taki rodzaj działania, by mogły rozładować napięcie, kierować ich energię na rzeczy przynoszące satysfakcję oraz chronić je przed nadmiarem bodźców podniecających. Warto w tym miejscu wspomnieć o znaczeniu sportu i ruchu w terapii nadpobudliwości (można więcej na ten temat przeczytać w artykule „Ruch najlepszą terapią w nadpobudliwości”.

W sytuacjach trudnych należy wybrać się z dzieckiem do specjalisty, najlepiej psychologa, który wskaże, jak postępować. Pozytywne rezultaty są możliwie jedynie przy ścisłej współpracy rodziców, psychologa oraz nauczycieli uczących dziecko. Od podjętych przez rodziców działań zależy przyszłość dziecka.

Nie lekceważmy objawów

Skutki bagatelizowania objawów nadpobudliwości u dzieci są widoczne w ich późniejszym życiu i prowadzą do:

•  trudności w opanowaniu wiedzy i umiejętności,
•  niskiej samooceny,
•  aspołecznego zachowania,
• podatności na wszelkiego rodzaju uzależnienia,
• zagrożenia wypadkiem w wyniku nieprzemyślanego zachowania.

Pamiętaj!

Każde dziecko z zaburzeniem rozwoju potrzebuje zrozumienia i akceptacji. Dziecku „nadpobudliwemu” jest o wiele trudniej niż rówieśnikom. Nie jest mu łatwo również odnosić sukcesy w szkole, usłyszeć pochwałę, czy znaleźć kolegów i koleżanki. Szanuj je, kochaj, doceniaj jego starania, wysiłek, a przede wszystkim bądź cierpliwy.

Aby pomóc mu funkcjonować w jego wewnętrznym niespokojnym i chaotycznym świecie, koniecznie zadbaj o to, by świat zewnętrzny był uporządkowany.

Na temat znaczenia uregulowanego rytmu dnia w życiu dziecka można przeczytać w artykule „Wychowywać z rytmem, naśladując Naturę”.

Urszula Korbiel – specjalista i terapeuta wczesnego wspierania rozwoju dziecka, logopeda