Przyczyny i objawy nadpobudliwości u dzieci

2 października 2012

Zjawisko nadpobudliwości, na które w ostatnich latach najczęściej uskarżają się rodzice i nauczyciele, dotyka coraz większą liczbę dzieci i staje się zjawiskiem powszechnym. Niniejszy artykuł próbuje wyjaśnić przyczyny nadpobudliwości oraz przybliża charakterystyczne cechy zachowania dziecka z tym zaburzeniem.

Przyczyny nadpobudliwości

Czynniki, które zakłócają prawidłowy rozwój dziecka możemy podzielić na dwie grupy. Grupę pierwszą stanowi wadliwie funkcjonujący układ nerwowy, drugą nieprawidłowo funkcjonujące środowisko i otoczenie dziecka.

Czynniki uszkadzające układ nerwowy a wiek dziecka

Okres płodowy:

choroby zakaźne lub wirusowe w czasie ciąży, np. różyczka, świnka, żółtaczka, choroby krążenia;
zatrucia ciąży. np. leki, alkohol, narkotyki, papierosy, zatrucia pokarmowe;
nieprawidłowe odżywianie;
urazy mechaniczne w okresie ciąży, np. upadki, uderzenia w brzuch;
niedobór substancji neuroprzekaźnikowych;
uwarunkowania genetyczne.

Okres okołoporodowy:

niedotlenienie podczas porodu (zamartwica),
urazy mechaniczne,
niewłaściwie przebiegająca akcja porodowa,
poród przedwczesny.

Wczesne dzieciństwo:

urazy mechaniczne czaszki, np. upadki na głowę, wypadki połączone ze wstrząsem mózgu;
choroby zakaźne połączone z drgawkami i z bardzo wysoką gorączką;
zapalenie opon mózgowych.

Czynniki płynące ze środowiska i otoczenia domowego:

błędy wychowawcze rodziców i pedagogów;
brak konsekwencji w wychowywaniu dziecka;
niezaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka, m.in. miłości i bezpieczeństwa;
zbyt duże wymagania rodziców w stosunku do dzieci;
zły tryb spędzania wolnego czasu – nadmiar telewizji i gier komputerowych zawierających elementy przemocy;
uzależnienia rodziców, choroby lub zaburzenia psychiczne w rodzinie;
złe warunki bytowe rodziny, trudna sytuacja domowa;
deficyt kontaktów ze stale zapracowanymi i przemęczonymi rodzicami.

Nadpobudliwość - wynik alergii i złej diety

Z najnowszych badań wynika, że do przyczyn nadpobudliwości dziecka zaliczyć możemy również alergie, nietolerancję pokarmową, przewlekłe zatrucie ołowiem oraz nieprawidłowe odżywiane. Dieta dziecka pozbawiona jest minerałów i pierwiastków potrzebnych do prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Bogata jest w produkty typu fast-food, napoje gazowane i słodycze, które dostarczają organizmowi nadmierną ilość barwników, konserwantów i salicylanów.

Więcej na ten temat w artykule „Wyeliminuj z pożywienia dziecka”.

Nagłe przyczyny

Zaburzenia zachowania mogą pojawić się również niespodziewanie. Przyczyną nagłego powstania zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci objawiającego się nadpobudliwością mogą być przeżycia traumatyczne, takie jak:

utrata bliskiej osoby,
nagła ciężka choroba dziecka lub bliskiej osoby,
wypadek,
przeżycie uczucia zagrożenia zdrowia lub życia.

Objawy nadpobudliwości

Nie każde ruchliwe, energiczne i roztargnione dziecko jest nadpobudliwe. Aby można było mówić o nadpobudliwości, dziecko musi mieć objawy o różnym nasileniu) stale lub niemal stale. Oznacza to, że dziecko objawy ma w domu, w szkole, przedszkolu i na podwórku.

Ponadto objawy najczęściej nasilają się w szkole lub przedszkolu, gdzie dziecko zmuszone jest do zachowania stałej uwagi i pozostawania w jednym miejscu.

Pamiętaj!

Nadpobudliwość przejawia się w trzech sferach:

ruchowej
poznawczej
emocjonalnej

i ujawnia się przed piątym rokiem życia.

Objawy w sferze ruchowej

Dziecko:

nie potrafi pozostać w bezruchu, podrywa się z miejsca, chodzi po klasie, kręci się w kółko;
nieustanne przechodzi od jednej czynności do drugiej;
ma tiki nerwowe, czyli nagłe mimowolne ruchy mięśni, np. zaciskanie powiek, unoszenie brwi, chrząkanie, grymasy, unoszenie ramion;
ssie palec, obgryza paznokcie, bawi się włosami;
podejmuje ryzykowne zabawy, dlatego często ulega złamaniom, czy skaleczeniom;
ma trudności w kopaniu i łapaniu piłki, nauce jazdy na rowerze;
nie potrafi wiązać sznurowadeł, zapinać guzików;
często brzydko rysuje, niszczy prace.

Objawy w sferze poznawczej

Dziecko:

ma trudności w skupieniu uwagi; najmniejszy bodziec odrywa je od zadania, interesuje się kilkoma rzeczami na raz;
dziecko jest zamyślone, pogrążone we własnym świecie; nie uważa na lekcji, robi miny, mówi samo do siebie;
w czasie lekcji rozmawia z kolegami, nie pytane wyrywa się do odpowiedzi;
długo odrabia lekcje; w zeszycie ma niedokończone zdania, wyrazy, gubione litery;
w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi nie przestrzega reguł i umów;
w rozmowie często zmienia temat;
ma trudności w czekaniu na swoją kolej;
nie potrafi myśleć systematycznie, planować i organizować zajęć oraz wypełniać codziennych obowiązków;
gubi swoje rzeczy;

Objawy w sferze emocjonalnej

Dziecko

jest nadmiernie płaczliwe, lękliwe;
ma wybuchy niekontrolowanej złości; często jest konfliktowe, uparte i agresywne;
szybko traci motywację do pracy, jest niecierpliwe;
ma zwiększoną wrażliwość na bodźce płynące z otoczenia;
ma trudności w zasypianiu;
cierpi na zaburzenia łaknienia;

Obserwacja dziecka przez najbliższych

Jeśli dostrzegasz powyższe objawy u swojego dziecka, nie spiesz się z pochopną diagnozą. Odpowiedz sobie na pytanie – czy Twoje dziecko zawsze zachowuje się w ten sam sposób i które objawy występują w jakiej sytuacji. Jeśli objawy występują tylko w jednej sytuacji, warto poszukać przyczyn złego zachowania w otoczeniu dziecka – w domu, rodzinie, czy szkole, przedszkolu.

Jeśli jednak objawy pojawiają się niezależnie od okoliczności i miejsca, należy koniecznie skonsultować dziecko ze specjalistą w celu wykluczenia lub potwierdzenia nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD).

Kiedy do specjalisty?

Życie z dzieckiem nadmiernie impulsywnym bądź nadmiernie aktywnym wymaga od nas nieustającej uwagi, określenia i stosowania jasnych zasad rządzących codziennym życiem oraz stałego planu dnia.

Jeśli mimo wysiłku rodziców, nauczycieli dziecko nie poddaje się normalnemu sposobowi wychowywania, łamie wyznaczone zakazy, nie stosuje się do granic co wolno, a czego nie – niezbędna jest diagnoza oraz systematyczna terapia pod okiem specjalisty. Metoda terapeutyczna powinna być dobrana indywidualnie. Przy wyborze należy brać pod uwagę sferę, w jakiej występuje nadpobudliwość oraz głębokość jej nasilenia.

Urszula Korbiel – specjalista i terapeuta wczesnego wspierania rozwoju dziecka, logopeda